top of page

Teken

Teken dragen van alle bloedzuigende parasieten de meeste infectieuze aandoeningen over op hun gastheren. En met de klimaatsveranderingen gaat er nog vanalles veranderen?!

Wie, wat, wanneer, waar?

Ieder jaar zien we meer en meer teken in aantal én in soorten. Het zijn bloedzuigende, spinachtige parasieten die leven in het bos,  kreupelhout, struiken en (hoog) gras. Ze vormen vanaf het voorjaar tot in het najaar een probleem, soms zelfs in de winter. Ze blijven een probleem zolang de temperaturen niet te koud zijn. De laatste jaren kunnen we dus stellen dat het teken-probleem zich het ganse jaar kan voordoen, gezien de klimaatsopwarming en de import vanuit zuidelijk gelegen landen.

 

Hun lichaam is normaal slechts enkele millimeters groot. In volgezogen toestand echter zijn ze bolrond en tot 1cm groot. Een volwassen vrouwtjesteek kan 10 keer haar eigen lichaamsgewicht aan bloed opzuigen, dit in tegenstelling tot de mannetjes. Zij blijven na een bloedmaaltijd klein.

 

Teken zijn wereldwijd een gekend probleem, waarbij ieder land zijn 'eigen soorten' heeft. Hoewel?! Door veranderingen in het klimaat zien we heel wat veranderingen bij de teek optreden: overlevingsduur, gastheren, plaatsen van voorkomen, overdraagbare ziekten, ... . Teken worden vooral gezien van maart tot oktober, zolang het niet te koud is.

 

In België zijn er 3 tekensoorten van belang: Ixodes ricinus, Rhipicephalus sanguineus en Dermacentor reticulatus.

​

  • Ixodes ricinus  (andere namen: grijze teek of schapenteek) komt voor in gans Europa en is de meest voorkomende tekensoort in België.  Deze teek is de beruchte drager van de bacterie Borrelia burgdorferi, welke de ziekte van Lyme veroorzaakt bij hond en mens. Ixodes-teken zijn gevoelig voor uitdroging, waardoor ze vooral teruggevonden kunnen worden op plaatsen met een vochtige bodem.
     

  • Rhipicephalus sanguineus of de bruine hondenteek wordt, zoals de naam reeds verraden had, hoofdzakelijk voor bij honden. Mensen hebben zelden last van deze teek. Bij de hond kan deze teek 2 (levens-)gevaarlijke bloedparasieten overbrengen, met name Babesiose en Ehrlichiose. Deze ziekten tasten de rode bloedcellen van hun gastheer aan en vernietigen ze. Zonder tijdig ingrijpen kan de hond hieraan overlijden.
     

  • Dermacentor reticulatus is een tekensoort, die we meestal zien ten gevolge van import via verhandelde dieren of vakantiegangers. Oorspronkelijk kwam hij enkel voor in Zuid-Europa maar door het verhoogd internationaal verkeer zien we hem ook opduiken in Noord-Europa. Ze kunnen o.a. drager zijn van Babesiose.
     

​

​

Levenscyclus van een teek

Teken mogen ondanks hun formaat niet onderschat worden. Het zijn efficiënte jagers, die hun prooi lokaliseren op basis van trillingen, licht-schaduw veranderingen, lichaamswarmte én via hun ademhaling. Ze happen toe bij de geringste aanraking van passerend mens of dier. Eenmaal een teek zijn prooi te pakken heeft, blijft hij meestal gedurende een aantal dagen onopgemerkt zitten. Welke diersoorten zijn hun prooi? Dat is afhankelijk van het levensstadium van de teek.

​

Na een bloedmaaltijd laat een vrouwelijke teek zich op de grond vallen. Vooraleer ze sterft, legt ze haar eitjes. De eitjes omvatten een aanzienlijk percentage van haar lichaamsgewicht (50% of meer) en kunnen er enkele honderden tot duizenden zijn. Uit de eieren kruipen op termijn de larven. Dit jong tekenstadium is nog heel klein (1mm) en heeft slechts 6 poten. Na het uitkomen kruipen ze op de toppen van een grasspriet of een andere plant en wachten ze op een mogelijke gastheer. Bij larven zijn de mogelijke gastheren voornamelijk kleine zoogdieren (muis, egel, ... ). Via de poten van zijn gastheer klimt hij omhoog op zoek naar een optimale plaats voor een bloedmaaltijd. Eens volgezogen, laat de larve zich op de grond vallen. Een teek in het larvaire stadium is nog niet in staat om ziektes over te brengen in tegenstelling tot de volgende twee levensstadia. 

​

Na de bloedmaaltijd als larve vindt de eerste vervelling plaats met het ontwikkelen tot een nymfe. De teek is iets groter en heeft 8 poten in plaats van 6. Een nymfe zal net als een larve op zoek gaan naar een gastheer, bloed zuigen en nadien eraf vallen.
Op de grond vindt de tweede vervelling plaats. De teek is na deze laatste vervelling eindelijk volgroeid. De volwassen teek zal voor de derde keer een bloedmaaltijd nemen maar tegelijk op zoek gaan naar een partner. Na de paring laat de vrouwelijke teek zich vallen en begint de hele levenscyclus van vooraf aan opnieuw.

​

Duur van de levenscyclus? Teken zijn niet alleen efficiënte jagers, maar tevens spaarzaam met hun levensenergie. Dit doet zo door middel van 2 methodes. Ten eerste kan een teek meer dan 1 jaar zonder voedsel overleven, sommige soorten zelfs 5 jaren. Ten tweede blijft ze vaak enkele dagen tot weken op dezelfde gastheer zitten. Door beide overlevingsmethodes toe te passen, kan een volledige levenscyclus van een teek 1,5 tot 7 jaar duren, afhankelijk van de omstandigheden.

​

Teken & gerelateerde gezondheidsproblemen

Klassiek hebben we de tekenbeet met al dan niet de teek nog zichtbaar. Een tekenbeet zelf is niet pijnlijk, eventueel wel jeukend. Ter hoogte van de beet kan een lokale ontstekingsreactie ontstaan: roodheid, zwelling, huidbultje of soms een klein abces. Als een dier door heel veel teken gebeten wordt, kan er bloedarmoede optreden. Het is echter niet altijd even simpel om alle teken te vinden. De volwassen teken en zeker de vrouwelijke teken zijn geen probleem maar zoals eerder vermeld, zijn er de andere ontwikkelingsstadia nog die veel kleiner zijn.

​

Teken dragen van alle bloedzuigende parasieten de meeste infectieuze aandoeningen over op hun gastheren. De klachten verbonden aan deze aandoeningen, kunnen zich voordoen op het moment van besmetting of enige tijd later. De teek speelt dus een belangrijke rol als vector voor bepaalde ziektes, die leiden tot een reeks teken overdraagbare aandoeningen of 'tick-borne diseases'. Sommige pathogenen worden van de ene tekengeneratie op de andere overgedragen óf tijdens de bloedmaaltijden. Speeksel vormt de belangrijkste route van ziekteoverdracht.

​

​

Tekensoorten België
bottom of page